By rozumieć najważniejsze mechanizmy gospodarcze, powinniśmy znać takie pojęcia, jak biznes aortowy (podstawowy) i wtórny. I umieć je od siebie odróżnić.
Biznes aortowy, podstawowy (prorozwojowy/proeksportowy) obejmuje firmy, wytwarzające produkty i usługi, które sprzedają przede wszystkim klientom zagranicznym. Uzyskane ze sprzedaży zagranicznej pieniądze wydają w pierwszej kolejności w swoim kraju, płacąc swoim pracownikom, opłacając tam swoich dostawców i kooperantów, a także płacąc podatki. W ten sposób zwiększają w swoim kraju ilość pieniędzy w obrocie, zwiększają ilość pieniędzy zasilających gospodarkę tego kraju, trafiających do jego firm. Dzięki temu tworzą lepsze warunki do rozwoju małych, średnich oraz dużych przedsiębiorstw, które oferują swoje produkty i usługi tylko rodzimym konsumentom. To dlatego biznes aortowy jest podstawą do rozwoju całej gospodarki i funkcjonowania biznesu wtórnego. To dlatego do wzrostu polskiej gospodarki, ale i gospodarek wielu innych krajów, najbardziej przyczynia się właśnie eksport, czyli sprzedaż towarów i usług zagranicę.
Biznes wtórny obejmuje firmy, które nie eksportują swych usług i produktów, uzyskują przychody ze sprzedaży w swoim kraju. Czyli nie zwiększają w nim ilości pieniędzy w obrocie, nie zwiększają kapitału tego kraju, a nawet powodują jego odpływ za granicę – wtedy, gdy importują jakieś produkty lub usługi.
Przykład: jeżeli firma budowlana realizuje kontrakt zagraniczny, jest to przykład biznesu aortowego/podstawowego (prorozwojowego). Jeśli natomiast wykonuje inwestycję klientowi w Polsce, jest to biznes wtórny.
Za biznes aortowy można tylko częściowo uznać ulokowane w Polsce fabryki zagranicznych koncernów, produkujące na eksport. Bo generowany przez nie kapitał odpływa, w części lub całości, za granicę – do ich zagranicznych central, ulokowanych w kraju macierzystym koncernu. To one dysponują i rozporządzają tym kapitałem.
W każdym bogatym kraju władze najwięcej uwagi i troski poświęcają biznesowi aortowemu. Z kilku powodów:
1. Biznes aortowy (prorozwojowy) jest o wiele bardziej wymagający, ponieważ firma musi konkurować nie tylko w Polsce, ale i na rynku międzynarodowym z innymi o wiele silniejszymi firmami zagranicznymi posiadającymi dużo więcej kapitału i korzyści skali (o tym, czy jest korzyść skali, a inaczej to określając – efekt skali, piszemy w kolejnym rozdziale).
2. Firmy z biznesu aortowego/podstawowego na ogół współpracują ze swoimi rodzimymi kooperantami i tym samym przyczyniają się do rozwoju małych i średnich firm w kraju. Dzięki eksportowi powiększają też swoją wartość dodaną, bo ich sukces na rynkach zagranicznych zależy w dużym stopniu od ich wiedzy, zaawansowania technologicznego, innowacyjności, co zwiększa wartość ich pracy.
3. Biznes aortowy przyczynia się do tworzenia miejsc pracy w firmach z grupy biznesu wtórnego. Można przyjąć, że jedno miejsce pracy utworzone w firmie z grupy biznesu podstawowego generuje powstanie do pięciu miejsc pracy w biznesie wtórnym.
4. W przypadku upadku firmy z biznesu wtórnego jej miejsce zajmie inna lokalna firma. Jeśli upadnie polska firma z biznesu aortowego, jej miejsce może zająć zagraniczna firma i tym samym zmniejszy się wartość dodana, która pozostanie w Polsce.
5. Stworzenie miejsca pracy w biznesie aortowym (prorozwojowym) to koszt często nawet do kilku milionów złotych. Natomiast stworzenie miejsca pracy w biznesie wtórnym to na ogół koszt kilkadziesiąt razy mniejszy. Niektóre państwa dopłacają do tworzenia nowych miejsc pracy w biznesie aortowym. Dopłaty te mogą sięgać nawet 100 tysięcy euro na jedno miejsce pracy.
Rodzimy biznes aortowy jest w stanie zagwarantować trwały rozwój gospodarczy naszego państwa. Jednak trzeba uruchomić mechanizmy do jego rozwoju. Firmy działające w branżach globalnych rozwijają się na ogół tak, że najpierw oferują swoje produkty lub usługi na swym rynku lokalnym i regionalnym. Z chwilą, gdy są już na tyle duże i konkurencyjne, aby oferować swoje produkty i usługi również zagranicznym klientom, zaczynają działać w biznesie aortowym. Ale żeby osiągnąć ten pułap, muszą mieć sprzyjające warunki rozwoju na swym rodzimym rynku. Tymczasem w Polsce wciąż ich brakuje. Mamy co prawda specjalne strefy ekonomiczne czy rządowe granty inwestycyjne dla tego typu biznesu, lecz one w zdecydowanej większości służą zagranicznym inwestorom. Natomiast polskie rodzime firmy z biznesu aortowego pozbawione są zazwyczaj odpowiedniego wsparcia. Chodzi tu na przykład o proinwestycyjny system podatkowy. Tam, gdzie takie regulacje istnieją, gospodarka prężnie się rozwija.
Niezbędnym czynnikiem do powstania i rozwoju biznesu aortowego są dobre warunki do inwestowania. Powstanie i rozwój biznesu wtórnego zależy zaś od istnienia biznesu aortowego (prorozwojowego), od trwałego napływu kapitału do kraju oraz od zamożności jego mieszkańców.
Szczególne znaczenie ma przemysł, bo zdecydowaną większość eksportu stanowi zazwyczaj eksport produktów, a nie usług (usługi dużo trudniej się eksportuje, a dużej ich części, np. usług fryzjerskich, po prostu nie da się eksportować). Najbogatsze kraje zachodnie czy azjatyckie to w większości kraje z silnym, nowoczesnym i nastawionym na eksport przemysłem, dzięki któremu dużo więcej eksportują niż importują. Duże nadwyżki eksportowe zapewniają im pokaźne nadwyżki finansowe. Te kraje to m.in. Niemcy, Szwajcaria, Dania, Belgia, Japonia i Korea Południowa. Nie jest przypadkiem, że największą potęgą gospodarczą Europy są dziś Niemcy, kraj z bardzo silnym przemysłem i ogromną – od lat – nadwyżką eksportową.
Fenomenalny sukces gospodarczy Chin czy Korei Południowej to też wynik postawienia na rozwój przemysłu ukierunkowanego na eksport. Oba te kraje mogą pochwalić się bardzo dużą nadwyżką eksportową. Wielka Brytania stała się w XIX w. najbogatszym i najsilniejszym gospodarczo krajem na świecie właśnie dzięki przemysłowi i eksportowi. Eksportowała przede wszystkim odzież, ubierając większość ludzi na świecie, dzięki czemu szybko stała się bogatym krajem. W XX w. największą potęgą przemysłową świata zostały Stany Zjednoczone, dzięki czemu odebrały Wielkiej Brytanii pozycję najsilniejszego gospodarczo państwa świata i stały się największą światową gospodarką. Dziś – też dzięki przemysłowi i eksportowi – numerem jeden w globalnej gospodarce stają się Chiny.
Przemysł jest kluczowy dla osiągnięcia szybkiego wzrostu gospodarczego. M.in. dlatego, że dziś ten wzrost zależy w bardzo dużej mierze od zaawansowania technologicznego danej gospodarki, od jej innowacyjności, od nowych technologii, które powstają przede wszystkim w przemyśle i ogólnoświatowych (globalnych) branżach, w których przypadku w większości krajów działają firmy z całego świata.
